भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद ३९ : राज्याने अनुसरावयाच्या धोरणाची विवक्षित तत्त्वे : राज्य हे, विशेषत: पुढील गोष्टी साध्य करण्याच्या दिशेने आपले धोरण आखील,------ (क) उपजीविकेचे पुरेसे साधन मिळण्याचा हक्क स्त्री व पुरुष नागरिकांना सारखाच असावा ; (ख) सामूहिक हिताला सर्वाधिक उपकारक होईल अशा…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद ३८ : राज्याने लोककल्याणाच्या संवर्धनासाठी समाजव्यवस्था प्रस्थापित करणे : १.((१)) राज्य, त्यास शक्य होईल तितक्या परिणामकारक रीतीने, सामाजिक, आर्थिक व राजकीय न्यायाद्वारे राष्ट्रीय जीवनाच्या सर्व घटकांमध्ये प्रेरणा निर्माण करील अशी समाजव्यवस्था प्रस्थापित करून व तिचे जतन करून लोककल्याणाचे संवर्धन…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद ३७ : या भागात अंतर्भूत असलेली तत्त्वे लागू करणे : या भागात अंतर्भूत असलेल्या तरतुदी, कोणत्याही न्यायालयाकरवी अंमलबजावणीयोग्य असणार नाहीत, पण तरीसुद्धा त्यात घालून दिलेली तत्त्वे देशाच्या शासन व्यवहाराच्या दृष्टीने मूलभूत आहेत आणि कायदे करताना ही तत्त्वे लागू करणे,…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद ३५ : या भागाच्या तरतुदींची अंमलबजावणी करण्याकरता विधिविधान : या संविधानात काहीही असले तरी, (क) (एक) अनुच्छेद १६ चा खंड (३), अनुच्छेद ३२ चा खंड (३), अनुच्छेद ३३ व अनुच्छेद ३४ यांअन्वये संसदेने केलेल्या कायद्याद्वारे ज्या बाबींसाठी तरतूद करता…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद ३४ : कोणत्याही क्षेत्रात लष्करी कायदा अंमलात असताना या भागाद्वारे प्रदान केलेल्या हक्कांवर निर्बंध : या भागाच्या पूर्वगामी तरतुदींमध्ये काहीही असले तरी, भारताच्या राज्यक्षेत्रामध्ये जेथे लष्करी कायदा अंमलात होता अशा कोणत्याही क्षेत्रात सुव्यवस्था राखणे किंवा ती पूर्ववत प्रस्थापित करणे…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद ३३ : १.(या भागाद्वारे प्रदान केलेले हक्क हे सेना, इत्यादींना लागू करताना त्यामध्ये फेरबदल करण्याचा संसदेस अधिकार : या भागाने प्रदान केलेले हक्क, (क) सशस्त्र सेनादलांचे सदस्य ; किंवा (ख) ज्यांच्यावर सार्वजनिक सुव्यवस्था राखण्याची जबाबदारी आहे अशा दलांचे सदस्य…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) सांविधानिक उपाय योजण्याचा हक्क : अनुच्छेद ३२ : या भागाद्वारे प्रदान केलेल्या हक्कांची अंमलबजावणी करण्याच्या उपाययोजना : (१) या भागाने प्रदान केलेल्या हक्कांची अंमलबजावणी करण्याकरिता समुचित कार्यवाहीद्वारे सर्वोच्च न्यायालयास अर्ज विनंती करण्याच्या हक्काची हमी देण्यात आली आहे. (२) या भागाद्वारे…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद ३१ग : १.(विवक्षित निदेशक तत्त्वे अंमलात आणणाऱ्या कायद्यांची व्यावृत्ती : अनुच्छेद १३ मध्ये काहीही अंतर्भूत असले तरी २.(चौथ्या भागामध्ये घालून दिलेली सर्व किंवा त्यांपैकी कोणतीही तत्त्वे ) सुनिश्चित करण्याचे राज्याचे धोरण, अंमलात आणणारा कोणताही कायदा हा, ३.(अनुच्छेद १४ किंवा…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद ३१ख : १.(विवक्षित अधिनियमांची व विनियमांची विधिग्राह्यता : अनुच्छेद ३१क मध्ये अंतर्भूत असलेल्या तरतुदींच्या व्यापकतेला बाध न येता, नवव्या अनुसूचीत विनिर्दिष्ट केलेल्यापैकी कोणताही अधिनियम आणि विनियम अथवा त्यांच्या तरतुदीपैकी कोणतीही तरतूद ही, या भागाच्या कोणत्याही तरतुदींद्वारे प्रदान केलेल्या हक्कांपैकी…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) १.(विवक्षित कायद्यांची व्यावृत्ती) : २.(अनुच्छेद ३१क : संपदांचे संपादन, इत्यादींकरिता तरतूद करणाऱ्या कायद्यांची व्यावृत्ती : ३.((१) अनुच्छेद १३ मध्ये काहीही अंतर्भूत असले तरी,---- (क) कोणत्याही संपदेचे किंवा तिच्यातील कोणत्याही हक्कांचे, राज्याने संपादन करणे अथवा असे कोणतेही हक्क नष्ट करणे अथवा…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद ३० : शैक्षणिक संस्था स्थापण्याचा व त्यांचे प्रशासन करण्याचा अल्पसंख्याक वर्गाचा हक्क : (१) धर्म किंवा भाषा या निकषानुसार अल्पसंख्याक असलेल्या सर्व वर्गांना आपल्या पसंतीच्या शैक्षणिक संस्था स्थापण्याचा व त्यांचे प्रशासन करण्याचा हक्क असेल. १.((१ क) खंड (१) मध्ये…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) सांस्कृतिक व शैक्षणिक हक्क : अनुच्छेद २९ : अल्पसंख्याक वर्गाच्या हितसंबंधाचे संरक्षण : (१) भारताच्या राज्यक्षेत्रात किंवा त्याच्या कोणत्याही भागात राहणाऱ्या ज्या कोणत्याही नागरिक गटाला आपली स्वत:ची वेगळी भाषा, लिपी वा संस्कृती असेल त्याला ती जतन करण्याचा हक्क असेल. (२)…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद २८ : विवक्षित शैक्षणिक संस्थांत धार्मिक शिक्षण अथवा धार्मिक उपासना यांना उपस्थित राहण्याबाबत स्वातंत्र्य : (१) पूर्णत: राज्याच्या निधीतून चालवल्या जाणाऱ्या कोणत्याही शैक्षणिक संस्थेत, कोणतेही धार्मिक शिक्षण दिले जाणार नाही. (२) ज्या शैक्षणिक संस्थेचे प्रशासन राज्याकडून केले जात असेल…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद २७ : एखाद्या विशिष्ट धर्माच्या संवर्धनाकरता कर देण्याबाबत स्वातंत्र्य : ज्याचे उत्पन्न एखाद्या विशिष्ट धर्माचे अथवा धार्मिक संप्रदायाचे संवर्धन करण्यासाठी किंवा तो चालू ठेवण्यासाठी विनिर्दिष्टपणे विनियोजित केलेले आहे, असे कोणतेही कर देण्याची कोणत्याही व्यक्तीवर सक्ती केली जाणार नाही.
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद २६ : धार्मिक व्यवहारांची व्यवस्था पाहण्याचे स्वातंत्र्य : सार्वजनिक सुव्यवस्था, नीतिमत्ता व आरोग्य यांस अधीन राहून, प्रत्येक धार्मिक संप्रदायास अथवा त्यांच्यापैकी कोणत्याही गटास, (क) धार्मिक व धर्मादायी प्रयोजनांकरता संस्थांची स्थापना करून त्या स्वखर्चाने चालविण्याचा ; (ख) धार्मिक बाबींमध्ये आपल्या…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) धर्मस्वातंत्र्याचा हक्क : अनुच्छेद २५ : सदसदविवेकबुद्धीचे स्वातंत्र्य आणि धर्माचे मुक्त प्रकटीकरण, आचरण व प्रसार : (१) सार्वजनिक सुव्यवस्था, नीतिमत्ता व आरोग्य यांच्या व या भागातील अन्य तरतुदींना अधीन राहून, सदसदविवेकबुद्धीच्या स्वातंत्र्याला आणि धर्म मुक्तपणे प्रकट करण्याच्या, आचरण्याच्या व त्याचा…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद २४ : कारखाने, इत्यादींमध्ये बालकांना कामाला ठेवण्यास मनाई : चौदा वर्षे वयाखालील कोणत्याही बालकास, कोणत्याही कारखान्यात वा खाणीत काम करण्यासाठी नोकरीत ठेवले जाणार नाही अथवा अन्य कोणत्याही धोकादायक कामावर त्यास लावले जाणार नाही.
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) शोषणाविरूद्ध हक्क : अनुच्छेद २३ : माणसांचा अपव्यापार आणि वेठबिगारी यांना मनाई : (१) माणसांचा अपव्यापार आणि बिगार व त्यासारख्या अन्य स्वरूपातील वेठबिगारीस मनाई करण्यात आली आहे आणि या तरतुदीचे कोणत्याही प्रकारे उल्लंघन करणे हा कायद्यानुसार शिक्षापात्र अपराध असेल. (२)…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद २२ : विवक्षित प्रकरणी अटक व स्थानबद्धता यांपासून संरक्षण : (१) अटक झालेल्या कोणत्याही व्यक्तीस, अशा अटकेची कारणे, शक्य तितक्या लवकर तिला कळवल्याशिवाय, हवालातीत स्थानबद्ध करण्यात येणार नाही किंवा आपल्या पसंतीच्या विधिव्यवसायीचा विचार घेण्याचा व त्याच्याकरवी बचाव करण्याचा हक्क…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद २१क : १.(शिक्षणाचा हक्क : राज्य, सहा ते चौदा वर्षे वयाच्या सर्व बालकांसाठी, राज्यास कायद्याद्वारे निर्धारित करता येईल अशा रीतीने, मोफत व सक्तीच्या शिक्षणाची तरतूद करील.) ---------------------------- १. संविधान (शहाएैंशीवी सुधारणा) अधिनियम, २००२ याच्या कलम २ द्वारे समाविष्ट केला…