भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद १६९ : राज्यांमध्ये विधानपरिषद विसर्जित करणे किंवा निर्माण करणे : (१) अनुच्छेद १६८ मध्ये काहीही असले तरी, विधानपरिषद असलेल्या राज्यात अशी विधानपरिषद विसर्जित करण्याकरता अथवा अशी विधानपरिषद नसलेल्या राज्यात अशी विधानपरिषद निर्माण करण्याकरता, त्या राज्याच्या विधानसभेने सभागृहाच्या एकूण सदस्य-संख्येच्या…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) प्रकरण तीन : राज्य विधानमंडळ : सर्वसाधारण : अनुच्छेद १६८ : राज्यांमधील विधानमंडळांची रचना : (१) प्रत्येक राज्याकरिता, एक विधानमंडळ असेल आणि ते राज्यपाल व (क) १.(***), २.(आंध्र प्रदेश ), बिहार, ३.(***), ४.(मध्य प्रदेश ), ५.(***), ६.(महाराष्ट्र ), ७.(कर्नाटक ),…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद १६७ : राज्यपालास माहिती पुरवणे, इत्यादींबाबत मुख्यमंत्र्याची कर्तव्ये : (क) राज्याच्या कारभाराच्या प्रशासनासंबंधीचे मंत्रिपरिषदेचे सर्व निर्णय व विधिविधानाकरिता आलेले सर्व प्रस्ताव राज्यपालास कळवणे ; (ख) राज्याच्या कारभाराच्या प्रशासनासंबंधी व विधिविधानाकरिता आलेल्या प्रस्तावासंबंधी राज्यपाल मागवील ती माहिती पुरवणे ; आणि…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) सरकारी कामकाज चालविणे : अनुच्छदे १६६ : राज्य शासनाने कामकाज चालवणे : (१) राज्य शासनाची संपूर्ण शासकीय कारवाई, राज्यपालाच्या नावाने करण्यात येत आहे असे म्हटले जाईल. (२) राज्यपालाच्या नावाने केलेले व निष्पादित केलेले आदेश व इतर संलेख, राज्यपालाने करावयाच्या नियमांमध्ये…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) राज्याचा महा अधिवक्ता : अनुच्छेद १६५ : राज्याचा महा अधिवक्ता : (१) प्रत्येक राज्याचा राज्यपाल, उच्च न्यायालयाचा न्यायाधीश म्हणून नियुक्त होण्यास जी व्यक्ती अर्हताप्राप्त असेल अशा एखाद्या व्यक्तीस राज्याचा महा अधिवक्ता म्हणून नियुक्त करील. (२) राज्यपालाकडून महा अधिवक्त्याकडे वेळोवेळी निर्देशिल्या…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद १६४ : मंत्र्यांसंबंधी अन्य तरतुदी : (१) मुख्यमंत्री, राज्यपालाकडून नियुक्त केला जाईल आणि इतर मंत्री मुख्यमंत्र्याच्या सल्ल्यानुसार राज्यपालाकडून नियुक्त केले जातील आणि राज्यपालाची मर्जी असेपर्यंत ते मंत्री पदे धारण करतील : परंतु असे की, १.( छत्तीसगढ, झारखंड ), मध्यप्रदेश…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) मंत्रिपरिषद : अनुच्छेद १६३ : राज्यपालास सहाय्य करण्याकरता व सल्ला देण्याकरता मंत्रिपरिषद : (१) राज्यपालास आपले कार्याधिकार वापरण्याच्या कामी, या संविधानानुसार किंवा त्याअन्वये त्याने आपले कार्याधिकार किंवा त्यांपैकी कोणताही कार्याधिकार स्वविवेकानुसार वापरणे आवश्यक असेल तेवढी मर्यादा खेरीजकरून एरव्ही, सहाय्य करण्यासाठी…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद १६२ : राज्याच्या कार्यकारी अधिकाराची व्याप्ती : या संविधानाच्या तरतुदींना अधीन राहून, राज्याच्या कार्यकारी अधिकाराची व्याप्ती, ज्यांच्या बाबतीत राज्य विधानमंडळास कायदे करण्याचा अधिकार आहे त्या बाबींपर्यंत असेल : परंतु असे की, ज्या बाबतीत राज्य विधानमंडळास व संसदेस कायदे करण्याचा…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद १६१ : क्षमा, इत्यादी करण्याचा आणि विवक्षित प्रकरणी शिक्षादेश निलंबित करण्याचा, त्यात सूट देण्याचा किंवा तो सौम्य करण्याचा राज्यपालाचा अधिकार : राज्याच्या राज्यपालास, कार्यकारी अधिकाराच्या व्याप्तीत येणाऱ्या अशा बाबींशी संबंधित असलेल्या कोणत्याही कायद्याविरूद्ध केलेल्या कोणत्याही अपराधाबद्दल दोषी ठरवण्यात आलेल्या…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद १६० : विवक्षित आकस्मिक प्रसंगी राज्यपालाची कार्ये पार पाडणे : राष्ट्रपतीस, या प्रकरणात ज्याकरता तरतूद करण्यात आलेली नाही, अशा कोणत्याही आकस्मिक प्रसंगी राज्याच्या राज्यपालाची कार्ये पार पाडण्यासाठी योग्य वाटेल अशी तरतदूद करता येईल.
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद १५९ : राज्यपालाने शपथ घेणे किंवा प्रतिज्ञा करणे : प्रत्येक राज्यपाल व राज्यपालाची कार्ये पार पाडणारी प्रत्येक व्यक्ती, आपले पदग्रहण करण्यापूर्वी, त्या राज्याच्या संबंधात अधिकारितेचा वापर करणाऱ्या उच्च न्यायालयाच्या मुख्य न्यायमूर्तीच्या समक्ष किंवा तो अनुपस्थित असेल तर, त्या न्यायालयाचा…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद १५८ : राज्यपालपदाच्या शर्ती : (१) राज्यपाल, संसदेच्या दोहोंपैकी कोणत्याही सभागृहाचा किंवा पहिल्या अनुसूचीत विनिर्दिष्ट केलेल्या कोणत्याही राज्याच्या विधानमंडळाच्या सभागृहाचा सदस्य असणार नाही, आणि संसदेच्या दोहोंपैकी कोणत्याही सभागृहाचा किंवा अशा कोणत्याही राज्याच्या विधानमंडळाचा सदस्य, राज्यपाल म्हणून नियुक्त झाला तर,…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद १५७ : राज्यपाल म्हणून नियुक्त होण्यासाठी अर्हता : कोणतीही व्यक्ती, ती भारतीय नागरिक आणि पस्तीस वर्षे पूर्ण वयाची असल्याखेरीज राज्यपाल म्हणून नियुक्त होण्यास पात्र असणार नाही.
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद १५६ : राज्यपालाचा पदावधी : (१) राज्यपाल, राष्ट्रपतीची मर्जी असेपर्यंत पद धारण करील. (२) राज्यपाल, राष्ट्रपतीस संबोधून आपल्या पदाचा स्वत:च्या सहीनिशी लेखी राजीनामा देऊ शकेल. (३) या अनुच्छेदाच्या पूर्वगामी तरतुदींना अधीन राहून, राज्यपाल, ज्या दिनांकास तो आपले पद ग्रहण…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद १५५ : राज्यपालाची नियुक्ती : राज्याचा राज्यपाल, राष्ट्रपतीकडून सहीनिशी व स्वमुद्रांकित अधिपत्राद्वारे नियुक्त केला जाईल.
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद १५४ : राज्याचा कार्यकारी अधिकार : (१) राज्याचा कार्यकारी अधिकार, राज्यपालाच्या ठायी निहित असेल आणि त्याचा वापर, या संविधानानुसार त्याच्याकडून प्रत्यक्षपणे किंवा त्याच्या हाताखालील अधिकाऱ्यांमाङ्र्कत केला जाईल. (२) या अनुच्छेदातील कोणत्याही गोष्टीमुळे, (क) कोणत्याही विद्यमान कायद्याद्वारे अन्य कोणत्याही प्राधिकाऱ्यास…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) प्रकरण दोन : कार्यकारी यंत्रणा : राज्यपाल : अनुच्छेद १५३ : राज्याचे राज्यपाल : प्रत्येक राज्याला एक राज्यपाल असेल : १.(परंतु असे की, एकाच व्यक्तीची दोन किंवा अधिक राज्यांकरता राज्यपाल म्हणून नियुक्ती करण्यास या अनुच्छेदातील कोणत्याही गोष्टीमुळे प्रतिबंध होणार नाही.)…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) भाग सहा : १.(***) राज्ये : प्रकरण एक : सर्वसाधारण : अनुच्छेद १५२ : व्याख्या : या भागात, संदर्भानुसार अन्यथा आवश्यक नसेल तर, राज्य २.( या शब्दप्रयोगात जम्मू व काश्मीर राज्याचा समावेश नाही.) -------------- १ संविधान (सातवी सुधारणा) अधिनियम, १९५६…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद १५१ : लेखापरीक्षा अहवाल : (१) भारताचा नियंत्रक व महा लेखापरीक्षक याचे संघराज्याच्या लेख्यांविषयीचे अहवाल, राष्ट्रपतीस सादर केले जातील व तो ते संसदेच्या प्रत्येक सभागृहासमोर ठेवण्याची व्यवस्था करील. (२) भारताचा नियंत्रक व महा लेखापरीक्षक याचे एखाद्या राज्याच्या लेख्यांविषयीचे अहवाल,…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद १५० : १.(संघराज्याच्या व राज्यांच्या लेख्यांचा नमुना : संघराज्याचे व राज्याचे लेखे, भारताचा नियंत्रक व महा लेखापरीक्षक २.(याच्या सल्ल्यावरून) राष्ट्रपती विहित करील अशा नमुन्यामध्ये ठेवले जातील.) --------------- १ संविधान (बेचाळिसावी सुधारणा) अधिनियम, १९७६ याच्या कलम २७ द्वारे मूळ अनुच्छेद…