अन्न सुरक्षा आणि मानके अधिनियम २००६
कलम २२ :
अनुवांशिकरित्या सुधारित (संकरीत (जीवात्मकतेने बदलेले)) अन्न (खाद्य), सेंद्रिय अन्न (खाद्य), कार्यक्षम अन्न (खाद्य) मालकी अन्न (खाद्य) इत्यादी :
या अधिनियमात आणि या अधिनियमान्वये बनविलेल्या विनियमांमध्ये तरतुद केल्याप्रमाणे, त्याशिवाय, कोणत्याही व्यक्तीने कोणतेही नवकाल्पनित अन्न (खाद्य), संकरीत अन्न (खाद्य), किरणोत्सर्जित अन्न (खाद्य), सेंद्रिय अन्न (खाद्य), विशेष आहारयुक्त अन्न (खाद्य), कार्यक्षम अन्न (खाद्य), न्यूट्रास्यूटिकल्स (पोषणीय), आरोग्यपूरक, मालकी अन्न व इतर अन्न (खाद्य) पदार्थाचे उत्पादन, वितरण, विक्री किंवा आयात, केन्द्र सरकारने त्याबाबतीत अधिसूचित करुन विहित केल्या व्यतिरिक्त अन्य प्रकारे करणार नाही.
स्पष्टीकरण :
या कलमाच्या प्रयोजनासाठी –
१) विशेष आहारयुक्त अन्न किंवा कार्यक्षम अन्न किंवा न्यूट्रास्युटिकलस (पोषणीय) किंवा आरोग्यपूरक म्हणजे,-
(a) क) असे अन्न (खाद्य) जे विशेष दैनंदिन आहारातील आवश्यकता, ज्या कोणत्याही विशेष शारीरिक किंवा मानसिक अवस्थेमुळे किंवा विनिर्दिष्ट आजारांमुळे किंवा विकारांमुळे निमार्ण होते ती पुर्ण करण्यासाठी विशिष्ट प्रकारे संकरीत किंवा तयार केले जाते आणि अशा अन्न (खाद्य) पदार्थाची रचना व प्रकृति त्याच्याशी तुलना करण्याजोगे असे सामान्य अन्न (खाद्य) अस्तित्वात असेल तर त्या सामान्य अन्नाच्या (खाद्याच्या) रचनेपेक्षा वेगळी असेल व त्यात निम्नलिखित घटकांपैकी एक किंवा अनेक घटक असतील, अर्थात :-
एक) पाणी, इथाइल अल्कोहोल किंवा हायड्रोअल्कोहोलिक सारात चूर्ण, अर्क किंवा काढा जो वनस्पती किंवा भाज्या किंवा त्यांचे भाग पावडरच्या स्वरुपात किंवा त्यांचे एक किंवा सम्मिलित भाग यांपासून बनलेला आहे;
दोन) खनिजे किंवा जीवनसत्वे किंवा प्रथिने किंवा धातू किंवा त्यांचे मिश्रण किंवा अमीनो एॅसिड (ज्यांची मात्रा भारतीयांसाठी शिफारस केलेल्या दैनिक परिमाणापेक्षा अधिक नसेल) किंवा एन्झाईम्स (अनुज्ञेय सीमेच्या आत);
तीन) पशुउत्पत्तीतील पदार्थ;
चार) जे पदार्थ दैनंदिन आहारात, जोडवृध्दी करुन आहार परिपूर्ण करण्यास उपयुक्त ठरतात असे आहारयुक्त पदार्थ.
(b) ख) एक) असे उत्पादन ज्यावर विशेष आहारासाठी अन्न (खाद्य) किंवा फळ अन्न (खाद्य) किंवा पोष्टिक अन्न (खाद्य) किंवा आरोग्यदायी (स्वास्थ्यवर्धक) अन्न (खाद्य) किंवा इतर तत्सम अन्न (खाद्य) म्हणून लेबल लावलेले जे पारंपारिक अन्न म्हणून वापरण्यासाठी दिले जात नाही आणि ज्याद्वारे अशी उत्पादने चूर्ण, दाणेदार पदार्थ, गोळ्या, कॅप्सुल्स, द्रव, जेली किंवा इतर आहार स्वरुपात तयार केले जातात परंतु मूळ स्वरुपात नसून ते बदलेल्या स्वरुपात तोंडाने सेवन केले जातात;
दोन) अशा उत्पादनामध्ये औषधे व सौदर्यप्रसाधने अधिनियम १९४० (१९४० चा २३) याच्या कलम ३ च्या खंड (b) (ख) आणि त्या अन्वये बनविलेल्या नियमांमध्ये यथा परिभाषित औषधे आणि उक्त कलमाच्या खंड (a) (क) आणि खंड (h) (ज) मध्ये यथापरिभाषित आयुर्वेदिक, सिद्ध आणि यूनानी औषधांचा समावेश होत नाही;
तीन) कोणताही विनिर्दिष्ट रोग, विकार किंवा दशा यांना ठिक किंवा बरा करणे किंवा कमी करणे याचा दावा करत नाही (केवळ काही आरोग्यलाभ व त्याला बोलबाला करण्यासाठी केलेल्या दाव्याव्यतिरिक्त) जे या अधिनियमाला अधीन बनविलेल्या विनियमांद्वारे मान्य असतील;
चार) याच्या अंतर्गत गुंगीकारक औषधी द्रव्ये व मनोव्यापारांवर परिणाम करणारे पदार्थ अधिनियम १९८५ (१९८५ चा ६१) आणि त्या अन्वये बनविलेल्या नियमांमध्ये यथापरिभाषित गुंगीकारक औषधी द्रव्य किंवा मनोव्यापारांवर परिणाम करणारे पर्दाथ आणि औषधे आणि सौंदर्यप्रसाधने नियम १९४५ च्या अनुसूची (E) (ङ) आणि अनुसूची (E-1) (ङ-१) मध्ये वणिलेल्या पदार्थांचा समावेश होत नाही.
२) संकरित अभियांत्रिकीने (आनुवंशिक रुपाने निर्मित) केलेले किंवा उपान्तरित (बदलेले) अन्न (खाद्य) म्हणजे अन्न (खाद्य) व अन्न (खाद्य) घटक ज्याची घडण किंवा जे संकरितरीत्या बदलेल्या किंवा अभियंत्रित केलेल्या जिवाण द्वारे जे अत्याधुनिक जीवअभियांत्रिकी द्वारा तयार केले जातात किंवा अन्न (खाद्य) आणि अन्न (खाद्य) घटक संकरीतरीत्या बदल केलेल्या जे जीवअभियांत्रिकीद्वारा उत्पादित असतील, परंतु यात अभियंत्रित केलेल्या जिवाणूंचा समावेश होत नाही.
३) सेंद्रिय अन्न (खाद्य) म्हणजे अन्न (खाद्य) उत्पादन जे विनिर्दिष्ट सेंद्रिय उत्पादन मानकांनुसार उत्पादित केले गेले आहेत.
४) मालकी व नवकल्पित (आदर्श) अन्न (खाद्य) म्हणजे ज्या अन्न (खाद्य) पदार्थासाठी कोणतीही मानके विनिर्दिष्ट केलेले नाहीत, परंतु ते असुरक्षितही नाही :
परंतु अशा अन्नामध्ये (खाद्यामध्ये) असे अन्न (खाद्य) आणि घटक नसतात जे या अधिनियम किंवा त्याखाली बनविलल्या विनियमांनुसार प्रतिबंधित आहेत.
