भारतीय न्याय संहिता २०२३ कलम २१ : सात वर्षांवरील व बारा वर्षांखालील अपरिपक्व समजशक्ती असलेल्या बालकाची कृती : जी गोष्टी सात वर्षांवरील व बारा वर्षांखालील वयाच्या एखाद्या बालकाने केली असून, त्या वेळी आपल्या वर्तनाचे स्वरूप व परिणाम समजण्याइतपत पुरेशी परिपक्वता त्याच्या समजशक्तीला आलेली नाही अशी…
भारतीय न्याय संहिता २०२३ कलम २० : सात वर्षे वयाखालील बालकाची कृती : सात वर्षे वयाखालील बालकाने केलेली कोणतीही कृती अपराध होत नाही.
भारतीय न्याय संहिता २०२३ कलम १९ : अपहानी करण्याचा संभव असलेली, पण गुन्हेगारी उद्देश नसताना अन्य नुकसान होऊ नये म्हणून केलेली कृती : कोणतीही गोष्ट (कृती) जर अपहानी करण्याचा गुन्हेगारी उद्देश नसताना आणि शरीराची किंवा मालमत्तेची अन्य अपहानी होऊ नये म्हणून किंवा ती टाळण्यासाठी सद्भावनापूर्वक…
भारतीय न्याय संहिता २०२३ कलम १८ : कायदेशीर कृती करताना अपघात : कायदेशीर रीतीने, कायदेशीर साधनांनी आणि योग्य ती काळजी व खबरदारी घेऊन एखादी कायदेशीर कृती करत असताना अपघाताने किंवा दुदैंवाने आणि कोणताही गुन्हेगारी उद्देश किंवा जाणीव नसताना जी गोष्ट (कृती) हातून घडते अशी कोणतीही…
भारतीय न्याय संहिता २०२३ कलम १७ : विधित: (कायद्याचे) समर्थन मिळालेल्या किंवा तसे स्वत:ला समर्थन आहे असे तथ्यविषयक चूकभुलीमुळे समजणाऱ्या व्यक्तीने केलेले कृती : एखादी कृती करण्यास ज्या व्यक्तीला विधित: (कायद्याने) समर्थन मिळालेले आहे किंवा जी व्यक्ती ती कृती करण्यात आपल्याला विधित: समर्थन आहे असे…
भारतीय न्याय संहिता २०२३ कलम १६ : न्यायालयाच्या न्यायनिर्णयाला किंवां आदेशाला अनुसरुन केलेली कृती : न्यायालयाचा न्यायनिर्णय किंवा आदेश याला अनुसरून जी गोष्ट केलेली आहे, किंवा त्याद्वारे जिला समर्थन मिळाले आहे ती जर असा न्यायनिर्णय किंवा आदेश अंमलात असताना केलेली असेल तर अशी कोणतीही गोष्ट…
भारतीय न्याय संहिता २०२३ कलम १५ : न्यायिकत: कार्य करत असता न्यायाधीशाची कृती (कार्य) : कायद्याने न्यायधीशाला अधिकार दिलेले आहेत अथवा असा न्यायाधीश सद्भावपूर्वक समजत असतो अशा कोणत्याही अधिकाराचा वापर करण्यासाठी तो न्यायिकत: कार्य करत असताना त्यांनी जे केले असेल ते काहीही अपराध होत नाही.
भारतीय न्याय संहिता २०२३ प्रकरण ३ : सर्वसाधारण अपवाद : कलम १४ : विधित: (कायद्याने) बद्ध (बांधलेला) असलेल्या अथवा चूकभुलीमुळे स्वत:ला विधित: बद्ध समजणाऱ्या व्यक्तीने केलेले कृती : जी व्यक्ती एखादी गोष्ट (कृत्य) करण्यास विधित: (कायद्याने) बद्ध (बांधलेली) आहे किंवा जी व्यक्ती ती गोष्ट करण्यास…
भारतीय न्याय संहिता २०२३ कलम १३ : पूर्वी दोषसिद्धी (पूर्वशिक्षा) झाली असता त्याखालील विवक्षित अपराधांबद्दल वाढीव शिक्षा : जो कोणी या संहितेमधील प्रकरण १० किंवा १७ याखालील तीन वर्षे किंवा त्याहून अधिक मुदतीच्या कारावासाच्या शिक्षेस पात्र असलेल्या अपराधाबद्दल भारतामधील एखाद्या न्यायालयाने, त्यास दोषी ठरविल्यानंतर प्रकरण…
भारतीय न्याय संहिता २०२३ कलम १२ : एकान्त बंदिवासाची मर्यादा : एकान्त बंदिवासाच्या शिक्षादेशाची अमलबजावणी करताना, असा बंदिवास कोणत्याही प्रकरणी एका वेळी चौदा दिवसांपैक्षा जास्त असणार नाही व एकांत बंदिवासाच्या कालावधीच्या दरम्यानची कालांतरे अशा कालावधींच्या व्याप्तीपेक्षा कमी असणार नाहीत आणि ठोठावण्यात आलेला कारावास तीन महिन्यांपेक्षा…
भारतीय न्याय संहिता २०२३ कलम ११ : एकान्त बंदिवास : न्यायालयाला या संहितेखाली ज्या अपराधाबद्दल एखाद्या व्यक्तीला सश्रम कारावासाची (सक्तमजुरी) शिक्षा देण्याचा अधिकार आहे त्या अपराधाबद्दल जेव्हा केव्हा त्या व्यक्तीला सिद्धदोष ठरवण्यात येईल तेव्हा, न्यायालय त्याच्या शिक्षादेशाद्वारे असा आदेश देऊ शकेल की, अपराध्याला ज्या कारावासाची…
भारतीय न्याय संहिता २०२३ कलम १० : अनेक अपराधांपैकी एकाबद्दल दोषी असलेली व्यक्ती त्यांपैकी कोणत्या अपराधाबद्दल दोषी आहे ते शंकास्पद असल्याचे न्यायनिर्णयात नमूद केलेले असेल तेव्हा त्या व्यक्तीला शिक्षा: न्यायनिर्णयात विनिर्दिष्ट केलेल्या (निकालपत्रात) अनेक अपराधांपैकी एका अपराधाबद्दल एखादी व्यक्ती दोषी आहे; परंतु त्यांपैकी कोणत्या अपराधाबद्दल…
भारतीय न्याय संहिता २०२३ कलम ९ : अनेक अपराध मिळून बनलेल्या अपराधाबद्दलच्या शिक्षेची मर्यादा : १) अपराध असलेली कोणतीही घटना जर अनेक भागांनी बनलेली असेल आणि त्यापैकी कोणताही भाग हा स्वयमेव अपराध होत असेल, त्या बाबतीत, अपराध्याला त्याच्या अशा अपराधांपैकी एकापेक्षा अधिक अपराधाबद्दलची शिक्षा देता…
भारतीय न्याय संहिता २०२३ कलम ८ : द्रव्यदंडाची रक्कम, द्रव्यदंड भरण्यात कसूर केल्यावर, दायित्व : १) द्रव्यदंड किती रकमेपर्यंत असावा ती मर्यादा व्यक्त केली नसेल तेथे, अपराधी ज्या रक्कमेस पात्र होतो, तेथे द्रव्यदंडाच्या रकमेवर मर्यादा असणार नाही, परंतु ती रक्कम बेसुमार असणार नाही. २) अपराधाच्या…
भारतीय न्याय संहिता २०२३ कलम ७ : शिक्षा (कारावासाच्या विवक्षित (काही) प्रकरणांमध्ये) संपूर्णत: किंवा अंशत: सश्रम किंवा साधी असू शकेल : अपराधी दोन्ही पैकी कोणत्यातरी एका वर्णनाच्या कारावासाच्या शिक्षेला पात्र असेल अशा प्रत्येक प्रकरणात, अशा अपराध्याला शिक्षा देणाऱ्या न्यायालयाने शिक्षादेशात, असा कारावास संपूर्णत: सश्रम असावा…
भारतीय न्याय संहिता २०२३ कलम ६ : शिक्षेच्या मुदतींचे अंश (खंड / भाग) : अन्यथा तरतुदींशिवाय शिक्षेच्या मुदतीचे अंश परिगणना (मोजताना) करुन ठरवताना, आजीव कारावास हा वीस वर्षाच्या कारावासाशी तुल्य म्हणून मानला जाईल.
भारतीय न्याय संहिता २०२३ कलम ५ : शिक्षा परिवर्तित करुन सौम्य करणे : समुचित शासन (योग्य ते शासन) अपराध्याच्या संमतीशिवाय भारतीय नागरी संरक्षण संहिता २०२३ (२०२३ चा ४६) याच्या कलम ४७४ अनुसार, या संहितेखालील कोणत्याही शिक्षेला अन्य कोणत्याही शिक्षेत परिवर्तित करुन सौम्य करु शकेल. स्पष्टीकरण…
भारतीय न्याय संहिता २०२३प्रकरण २ :शिक्षांविषयी :कलम ४ :शिक्षा (दण्ड) :अपराधी या संहितेच्या तरतुदीप्रमाणे ज्या शिक्षांना पात्र आहेत त्या अशा:(a) क) (अ) मृत्यू ;(b) ख) (ब) आजन्म कारावास ;(c) ग) (क) कारावास हा दोन प्रकारचा असतो :-१) सश्रम म्हणजे सक्तमजुरीचा;२) साधा ;(d) घ) (ड) मालमत्ता…
भारतीय न्याय संहिता २०२३कलम ३ :साधारण स्पष्टीकरण आणि पद (अर्थ / व्यक्त करणे) :या संहितेमध्ये सर्वत्र प्रत्येक अपराधाची व्याख्या, प्रत्येक दंडविषयक उपबंध व अशा प्रत्येक व्याख्येचे किंवा दंडविषयक उपबंधाचे प्रत्येक उदाहरण ही, सर्वसाधारण अपवाद या नावाच्या प्रकरणात जे अपवादद अंतर्भूत आहेत त्यांची अशा व्याख्येत, दंडविषयक…
भारतीय न्याय संहिता २०२३कलम २ :व्याख्या :या अधिनियमात, संदर्भानुसार अन्यथा आवश्यक नसेल तर, -१) कार्य (कृती) - कार्य (कृती) हा शब्द एक कृती व त्याचप्रमाणे कृतींची मालिकादेखील दर्शवितो.२) जीवजन्तु (प्राणी) हा शब्द मनुष्यप्राणी वगळता इतर कोणताही सजीव जीवजन्तु (प्राणी) दर्शवितो.३) बालक हा शब्द अठरा वर्षापेक्षा…