हिंदू विवाह अधिनियम १९५५
कलम २ :
अधिनियमाची प्रयुक्ती :
१) हा अधिनियम –
(a)क) वीरशैव, लिंगायत अथवा ब्रम्होसमाजाचा, प्रार्थनासमाजाचा किंवा आर्यसमाजाचा अनुयायी यांसुद्धा, जी व्यक्ती धर्माने – त्याचे कोणतेही रुप किंवा विकसन यांनुसार – हिंदू आहे अशा कोणत्याही व्यक्तीला,
(b)ख) जी व्यक्ती धर्माने बौद्ध, जैन किंवा शीख आहे अशा कोणत्याही व्यक्तीला, आणि
(c)ग) ज्या राज्यक्षेत्रांवर या अधिनियमाचा विस्तार आहे त्यांमध्ये अधिवासी असेलेली जी व्यक्ती धर्माने मुस्लिम, ख्रिस्ती, पारशी किंवा ज्यू नाही अशी अन्य कोणतीही व्यक्ती, जर हा अधिनियम पारित झाला नसता तर यात परामर्श घेण्यात आलेल्यांपैकी कोणत्याही बाबीसंबंधी हिंदू कायद्याने अथवा त्या कायद्याचा भाग असलेल्या कोणत्याही रुढीने किंवा परिपाठाने नियंत्रित झाली नसती असे शाबीत होत नसेल तर अशा कोणत्याही व्यक्तीला,
लागू आहे.
स्पष्टीकरण :
पुढील व्यक्ती धर्माने हिंदू, बौद्ध, जैन किंवा प्रकरणपरत्वे, शीख आहेत :-
(a)क) ज्याच्या मातापित्यांपैकी दोघेही धर्माने हिंदू, बौद्ध, जैन किंवा शीख आहेत असे कोणतेही औरस किंवा अनौरस अपत्य;
(b)ख) ज्याच्या मातापित्यांपैकी एकजण धर्माने हिंदू, बौद्ध, जैन किंवा शीख आहे आणि अशी माता व असा पिता ज्या जनजातीतील, समाजातील, समूहातील किंवा कुलातील आहे किंवा होता त्याचा घटक म्हणून ज्याचे पालनपोषण करण्यात आले आहे असे कोणतेही औरस किंवा अनौरस अपत्य; आणि
(c)ग) जी व्यक्ती धर्मांतर किंवा पुनर्धर्मांतर करुन हिंदू, बौद्ध, जैन किंवा शीख धर्मात आलेली आहे अशी कोणतीही व्यक्ती.
२) पोटकलम (१) मध्ये काहीही अंतर्भूत असले तरी, या अधिनियमात अंतर्भूत असलेली कोणतीही गोष्ट संविधानाच्या अनुच्छेद ३६६ चा खंड (२५) याच्या अर्थानुसार असलेल्या कोणत्याही अनुसूचित जनजातीच्या घटकव्यक्तींना लागू असणार नाही – मात्र केंद्र शासनाने शासकीय राजपत्रातील अधिसूचनेद्वारे अन्यथा निदेशित केले तर तो अपवाद समजावा.
३) या अधिनियमाच्या कोणत्याही भागातील हिंदू या शब्दप्रयोगात, जी व्यक्ती धर्माने हिंदू नसली तरी या कलमात अंतर्भूत असलेल्या उपबंधाच्या आधारे जिला हा अधिनियम लागू होतो अशी जी व्यक्ती आहे तिचा त्यात जणू काही समावेश असावा अशा तऱ्हेने या शब्दप्रयोगाचा अर्थ लावला जाईल.
