भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) १.(अकरावी अनुसूची : (अनुच्छेद २४३छ) पंचायतींचे अधिकार, प्राधिकार आणि जबाबदाऱ्या : १) कृषि, कृषिविस्तारासह. २) जमीन सुधारणा, जमीन सुधारणांची अंमलबजावणी, जमिनीचे एकत्रीकरण व मृदसंधारण. ३) लहान पाटबंधारे, पाण्याचे व्यवस्थापन व पाणलोट क्षेत्रविकास. ४) पशुसंवर्धन, दुग्धव्यवसाय व कुक्कुटपालन. ५) मत्स्यव्यवसाय. ६)…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) १.(दहावी अनुसूची : (अनुच्छेद १०२ (२) आणि १९१ (२)) पक्षांतराच्या कारणावरुन अपात्र होण्यासंबंधी तरतुदी : परिच्छेद १ : अर्थ लावणे : या अनुसूचीत, संदर्भानुसार अन्यथा आवश्यक नसेल तर, क) सभागृह याचा अर्थ, संसदेचे कोणतेही सभागृह किंवा राज्याच्या विधानसभेचे किंवा, यथास्थिति,…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) १.(नववी अनुसूची : (अनुच्छेद ३१ख) विवक्षित अधिनियम व विनियम विधिग्राह्य करणे : १) बिहार जमीन सुधारणा अधिनियम १९५० (१९५० चा बिहार अधिनियम ३०). २) मुंबई कुळवहिवाट व शेतजमीन अधिनियम १९४८ (१९४८ चा मुंबई अधिनियम ६७). ३) मुंबई मालकी भूधारणा निरास…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) आठवी अनुसूची : (अनुच्छेद ३४४(१) आणि ३५१) भाषा : १) आसामी. २) बंगाली. १.(३) बोडो. ४) डोगरी.) २.(५)) गुजराथी. ३.(६)) qहदी. ३.(७)) कन्नड. ३.(८)) काश्मिरी. ४.(३.(९)) कोंकणी.) १.(१०) मैथिली.) ५.(११)) मल्याळम्. ६.(१३)) मराठी. ४.(६.(१४)) नेपाळी.) ६.(१५)) ७.(उडिया) ६.(१६)) पंजाबी. ६.(१७))…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) सातवी अनुसूची : (अनुच्छेद २४६) सूची एक - संघ सूची : १) भारत व त्याचा प्रत्येक भाग यांचे संरक्षण - संरक्षणाची सिद्धता आणि युद्धकाळात युद्ध चालू ठेवण्यास व ते संपल्यानंतर परिणामकारकपणे सेनाविसर्जन करण्यास साधक होतील अशा सर्व कृती यांसह. २)…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) सहावी अनुसूची : (अनुच्छेद २४४(२) आणि २७५(१)) १.(आसाम, मेघालय, त्रिपुरा व मिझोरम या राज्यांमधील) जनजाती क्षेत्रांच्या प्रशासनाबाबत तरतुदी : २.() परिच्छेद १) स्वायत्त जिल्हे व स्वायत्त प्रदेश : १) या अनुसूचीच्या परिच्छेद २० सोबत जोडलेल्या तक्त्यातील ३.(४.(भाग एक, दोन आणि…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) पाचवी अनुसूची : (अनुच्छेद २४४ (१)) अनुसूचित क्षेत्रे व अनुसूचित जनजाती यांचे प्रशासन व नियंत्रण यांबाबत तरतुदी : भाग क : सर्वसाधारण : १) अर्थ लावणे : या अनुसूचीत, संदर्भानुसार अन्यथा आवश्यक नसेल तर, राज्य १.(***) या शब्दप्रयोगात २.(आसाम (३.(४.(मेघालय,…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) १.(चौथी अनुसूची : (अनुच्छेद ४(१) आणि ८० (२)) राज्यसभेतील जागांची वाटणी : पुढील तक्त्याच्या पहिल्या स्तंभात विनिर्दिष्ट केलेल्या प्रत्येक राज्याला किंवा संघ राज्यक्षेत्राला तक्त्याच्या दुसऱ्या स्तंभात, त्या राज्यपुढे किंवा, यथास्थिति, त्या संघ राज्यक्षेत्रापुढे विनिर्दिष्ट केलेल्या जागा नेमून दिल्या जातील :-…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) तिसरी अनुसूची : (अनुच्छेद ७५(४), ९९, १२४(६), १४८(२), १६४(३), १८८ व २१९)*. शपथांचे किंवा प्रतिज्ञांचे नमुने एक : संघराज्याच्या मंत्र्यांकरता पदाच्या शपथेचा नमुना :- मी, क.ख., ईश्वरसाक्ष शपथ घेतो / गांभीर्यपूर्वक प्रतिज्ञा करतो की, कायद्याद्वारे स्थापित झाले आहे अशा भारताच्या…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) दुसरी अनुसूची : (अनुच्छेद ५९(३), ६५(३), ७५(६), ९७, १२५, १४८(३), १५८(३), १६४(५) १८६ आणि २२१) भाग क : राष्ट्रपती व १.(***) राज्यांचे राज्यपाल यांच्याबाबत तरतुदी : १) राष्ट्रपती व १.(***) राज्यांचे राज्यपाल यांना दरमहा पुढील वित्तलब्धी देण्यात येतील, म्हणजे :-…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद ३९५ : निरसने : याद्वारे इंडियन इंडिपेंडन्स अॅक्ट, १९४७ आणि गव्हर्नमेंट ऑफ इंडिया अॅक्ट, १९३५ त्याचबरोबर नंतरच्या अधिनियमात सुधारणा करणाऱ्या किंवा त्यास पूरक असलेल्या सर्व अधिनियमिती याद्वारे निरसित करण्यात येत आहेत, पण यात प्रिव्ही कौन्सिल अधिकारिता निरसन अधिनियम, १९४९…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद ३९४-क : १.(हिंदी भाषेतील प्राधिकृत पाठ : (१) राष्ट्रपती आपल्या प्राधिकारान्वये,------ (क) संविधान सभेच्या सदस्यांनी, स्वाक्षरित केलेल्या, केंद्रीय अधिनियमाच्या हिंदी भाषेतील प्राधिकृत पाठामध्ये अंगीकृत केलेली भाषा, शैली व परिभाषा यांच्याशी अनुरूप करण्यासाठी आवश्यक असतील असे फेरबदल केलेला आणि अशा…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद ३९४ : प्रारंभ : हा अनुच्छेद व अनुच्छेद ५, ६, ७, ८, ९, ६०, ३२४, ३६६, ३६७, ३७९, ३८०, ३८८, ३९१, ३९२, व ३९३ तात्काळ अंमलात येतील आणि या संविधानाच्या बाकीच्या तरतुदी, या संविधानात, या संविधानाच्या प्रारंभाचा दिन म्हणून…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) भाग बावीस : संक्षिप्त नाव, प्रारंभ १(प्राधिकृत हिंदी पाठ) व निरसने : अनुच्छेद ३९३ : संक्षिप्त नाव : या संविधानास भारताचे संविधान असे म्हणावे. ------- १. संविधान (अठ्ठावन्नावी सुधारणा) अधिनियम, १९८७ याच्या कलम २ द्वारे समाविष्ट केला.
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद ३९२ : अडचणी दूर करण्याचा राष्ट्रपतीचा अधिकार : (१) कोणत्याही अडचणी, विशेषत:, गव्हर्नमेंट ऑफ इंडिया अॅक्ट, १९३५ मधील तरतुदींचे या संविधानाच्या तरतुदींप्रत संक्रमण करण्यासंबंधीच्या अडचणी दूर करण्याच्या प्रयोजनार्थ, राष्ट्रपती, आदेशाद्वारे असा निदेश देऊ शकेल की, त्या आदेशात विनिर्दिष्ट करण्यात…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद ३७८-क : १.(आंध्र प्रदेश विधानसभेच्या कालावधीसंबंधी विशेष तरतूद : अनुच्छेद १७२ मध्ये काहीही असले, तरी, राज्य पुनर्रचना अधिनियम, १९५६ याची कलमे २८ व २९ यांच्या तरतुदींअन्वये घटित केलेली अशी आंध्र प्रदेश राज्याची विधानसभा, उक्त कलम २९ मध्ये निर्देशिलेल्या दिनांकापासून…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद ३७८ : लोकसेवा आयोगासंबंधी तरतुदी : (१) या संविधानाच्या प्रारंभाच्या लगतपूर्वी पद धारण करत असलेले डोमिनिअन ऑफ इंडियाच्या लोकसेवा आयोगाचे सदस्य त्यांनी अन्य पर्याय निवडलेला नसल्यास, अशा प्रारंभानंतर, संघराज्याच्या लोकसेवा आयोगाचे सदस्य होतील आणि अनुच्छेद ३१६ च्या खंड (१)…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद ३७७ : भारताचा नियंत्रक व महा लेखापरीक्षक याच्यासंबंधीच्या तरतुदी : या संविधानाच्या प्रारंभाच्या लगतपूर्वी पद धारण करत असलेला भारताचा महा लेखापरीक्षक, त्याने अन्य पर्याय निवडलेला नसल्यास, अशा प्रारंभानंतर, भारताचा नियंत्रक व महा लेखापरीक्षक होईल आणि तद्नंतर अनुच्छेद १४८ च्या…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छेद ३७६ : उच्च न्यायालयातील न्यायाधीशांसंबंधीच्या तरतुदी : (१) अनुच्छेद २१७ च्या खंड (२) मध्ये काहीही असले तरी, या संविधानाच्या प्रारंभाच्या लगतपूर्वी पद धारण करत असलेले कोणत्याही प्रांतातील उच्च न्यायालयाचे न्यायाधीश, त्यांनी अन्य पर्याय निवडलेला नसल्यास, अशा प्रारंभानंतर तेथील संबंधित…
भारताचे संविधान ( राज्यघटना ) अनुच्छदे ३७५ : या संविधानाच्या तरतुदींना अधीन राहून न्यायालये, प्राधिकारी व अधिकारी यांनी कार्याधिकार बजावण्याचे चालू ठेवणे : भारताच्या संपूर्ण राज्यक्षेत्रातील दिवाणी, फौजदारी व महसुली अधिकारितेची सर्व न्यायालये, न्यायिक, कार्यकारी व प्रशासी असे सर्व प्राधिकारी व सर्व अधिकारी, या संविधानाच्या…