८.विशेषण : (ADJECTIVE)
English Grammar in Marathi
८.विशेषण :
(ADJECTIVE)
नामाबद्दल अधिक किंवा विशेष माहिती सांगूण नामाची व्याप्ती मर्यादित करणाऱ्या शब्दाला विशेषण असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ : गोड आंबा, सुंदर मुलगी
वरील उदाहरणात आंबा गोड आहे व मुलगी सुंदर आहे याबद्दल विशेष माहिती कळते.
विशेषणांचा वापर नामाच्या पूर्वी किंवा क्रियापदाच्या (ङळपज्ञळपस तशीली - दुवा साधणारे किंवा जोडणारे) नंतर अर्थपूर्तीसाठी केला जातो.
नामाचे वर्णन, दर्जा, प्रकार, प्रमाण, संख्या इत्यादी सूचित करण्याचे काम विशेषण करते. विशेषणाचे रूप कोणत्याही प्रकारच्या नामाबरोबर (एकवचनी किंवा अनेकवचनी आणि पुलिं्लगी, स्त्रीलिंगी किंवा नपुंसकलिंगी ) वापरले जाते.
उदाहरणार्थ :
राम हा हुशार मुलगा आहे.
Ram is a clever boy.
या वाक्यातील clever हा शब्द boy या नामाबद्दल अधिक/विशेष माहिती सांगतो. म्हणून clever हे विशेषण आहे.
जे विशेषण क्रियापदाच्या नंतर वापरले जाते (नामाच्या पूर्वी नव्हे ) आणि विधेय विभागाचा भाग असते, त्याला Predicative adjective (विधेयात्मक विशेषण) असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ :
1.Ram is clever.
2.Seeta is lazy.
कधी-कधी नामाबद्दल एकापेक्षा अधिक विशेषणे माहिती सांगतात.
a ball, a red ball, a big red ball.
काही विशेषणे स्वतंत्रपणे विशेषणे म्हणूनच असतात. इतर शब्दांपासून बनविलेली नसतात.
clever, tall, modest.
क्रियापदाचे तिसरे रूप (past participle / pp ) कधी-कधी विशेषणाचे कार्य करते, विशेषण म्हणून वापरले जाते.
a closed door, desired effect, forbidden fruit. an expected answer.
क्रियापदाला - ing जोडून तयार झालेले ing युक्त रूप कधी-कधी विशेषण म्हणून वापरतात.
smiling faces, drinking water, moving bus.
कधी-कधी नामाचा उपयोग विशेषण म्हणून केला जातो.
a desert cactus.
कधी-कधी नामापासून विशेषणे बनतात.
experiment ..... experimental work.
sun ....... sunny weather.
कधी-कधी विशेषणानंतर क्रियापदाचे युक्त रूप वापरतात.
The robbers were busy opening the safe.
काही विशेषणानंतर शब्दयोगी अव्यय [Preposition ] येते व नंतर V+ ing युक्त रूप येते.
He was angry on hearing the news.
She was afraid of going into the dark.
--------
विशेषणाचे प्रकार ( Kinds of Adjectives)
विशेषणाचे कार्यावरून किंवा स्थान किंवा स्वरूप यावरून खालील प्रकार पडतात.
१. गुणविशेषणे (Adjectives of Quality/ Descriptive adjectvies)
२.संख्याविशेषणे किंवा गणनावाचक (Adjectives of Number )
३.परिमाणवाचक विशेषणे (Adjectives of Quantity )
४.दर्शक विशेषणे (Demonstrative Adjectives )
५.प्रश्नार्थक विशेषणे (Interrogative Adjectives)
६.परिणामदर्शक विशेषणे (Emphatic Adjectives)
७.संबंधदर्शक विशेषणे किंवा स्वामीत्वदर्शक विशेषणे ( Possessive Adjectives)
८.विभाजक विशेषणे ( Distributive Adjectives)
९. उद्गारवाचक विशेषणे (Exclamatory Adjectives)
१०.विशेष विशेषणे ( Proper Adjectives)
------------
१. गुणविशेषणे (Adjectives of Quality/ Descriptive adjectives) :
नामाविषयी गुण किंवा विशेष माहिती सांगणाऱ्या शब्दास गुणविशेषण किवा वर्णनात्मक विशेषण असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ :
1.Shankar is a kind man.
2.He was not a wicked man.
काही प्रसंगी गुणवाचक विशेषणाचा नाम म्हणूनही उपयोग करतात. मात्र त्या वेळी अशा विशेषणापूर्वी the हे उपपद (Article) वापरतात.
उदाहरणार्थ :
the poor, the rich.
the poor म्हणजे the poor people.
असा उपयोग करताना त्या विशेषणाचा वरीलप्रमाणे अनेकवचनी अर्थ असतो. त्यामुळे क्रियापदसुध्दा अनेकवचनी वापरावे लागते. अशा प्रकारची रचना त्या व्यक्तिसमूहासंबंधी सांगावयाचे असल्यास केली जाते.
उदाहरणार्थ :
The poor are helpless.
तसेच क्रियापदाचे वर्तमानकाळवाचक धातुसाधित रूप ( Verb + ing युक्त रूप ) आणि भूतकाळवाचक धातुसाधित रूप (क्रियापदाचे तिसरे रूप ) यांचाही उपयोग गुणविशेषणाप्रमाणे करतात.
उदाहरणार्थ :
a singing girl, a laughing boy किंवा
a written answer, a lost book.
---------
२.संख्याविशेषणे (Adjectives of Number ) :
ज्या विशेषणाच्या सहाय्याने नामांची संख्या दाखविली जाते अशा विशेषणांना संख्याविशेषणे असे म्हणतात.
संख्याविशेषणे संख्येच्या रूपाने किंवा क्रमांकाच्या स्वरूपात सांगितली जातात. ही विशेषणे किती वस्तू किंवा व्यक्ती अभिप्रेत आहेत किंवा कोणत्या सांख्यिक क्रमाने ते आहेत याची माहिती देतात. या प्रकारच्या विशेषणातून किती ? किंवा कितवा ? या प्रश्नांची उत्तरे मिळतात. संख्याविशेषणाचे दोन प्रकार आहेत.
ही दोन प्रकारची असतात :
(१) निश्चित संख्या असणारी विशेषणे : ही विशेष नक्की संख्या दाखवितात. (Definite Adjective)
त्याचे तीन प्रकार आहेत :
(a) Cardinal (मुख्य) :
उदाहरणार्थ :
1,2,3.
(b) Ordinal (सामान्य) :
उदाहरणार्थ :
1st, 2nd.
(c) Multiplicative (गुणाकारात्मक) :
उदाहरणार्थ :
single, double, triple.
(२) अनिश्चित संख्या असणारी विशेषणे : हे निश्चित संख्या दाखवित नाहीत. (Indfinite Adjective)
उदाहरणार्थ :
all cats, few passengers, several cars.
----------
३.परिमाणवाचक विशेषणे (Adjectives of Quantity ) :
ज्या विशेषणाच्या सहाय्याने नामाची अधिक माहिती परिणाम स्वरुपात दिली जाते त्या विशेषणाला परिणामदर्शक किंवा परिणामवाचक विशेषण असे म्हणतात.
यातून किती ? या प्रश्नाचे उत्तर मिळते. परंतु ते संख्येने मोजता येत नाही. वस्तूचे माप किंवा परिमाण सांगितले जाते, परंतु संख्यात्मक नव्हे. साधारणत: भाववाचक आणि पदार्थवाचक नामाची विशेषणे म्हणून परिमाणवाचक विशेषणे वापरली जातात.
उदाहरणार्थ :
I drank much water.
There are many pictures in this book.
काही परिमाणवाचक विशेषणे :
Some - काही
many - भरपूर
much - जास्त
any - कोणतीही
little - लहान
few - काही
enough - पुरेसे
all - सर्व किंवा सारे
whole - संपुर्ण
sufficient - पुरेसे.
--------
४.दर्शक विशेषणे (भावना व्यक्त करणारा) (Demonstrative Adjectives ) :
व्यक्ती किंवा वस्तू यांचा फक्त निर्देश करण्याकरिता वापरलेल्या शब्दांना दर्शक विशेषणे असे म्हणतात.
(या विशेषणाच्या पाठोपाठ ज्या नामाबद्दल आपण बोलत आहोत ते तेथे असले पाहिजे, नाहीतर त्यांना दर्शक सर्वनामे म्हटले जाते.)
ही विशेषणे कोणती वस्तू किंवा व्यक्तीबाबत आपण बोलत आहोत हे सांगतात.
उदाहरणार्थ :
This book is interesting.
These flowers are fresh.
नेमक्या नामाचा (ठरावीक/ विशिष्ट ) उल्लेख करणारी विशेषणे म्हणजे नियामक दर्शक विशेषणे होय.
this एकवचनी नामाबरोबर .......... जवळची वस्तू.
that एकवचनी नामाबरोबर .......... दूरची वस्तू.
these अनेकवचनी नामाबरोबर .......... जवळची वस्तू.
those अनेकवचनी नामाबरोबर .......... दूरची वस्तू.
अनियामक दर्शक विशेषणे नेमकी/ठरावीक/ विशिष्ट व्यक्ती किंवा वस्तू यांचा उल्लेख करीत नाहीत.
मोघम किंवा संदिग्धपणे उल्लेख करतात.
उदाहरणार्थ :
any, anyone, anything, other, some.
-----------
५.प्रश्नार्थक विशेषणे (Interrogative Adjectives) :
प्रश्न विचारण्यासाठी नामाच्या पूर्वी जे शब्द वापरले जातात त्यांना प्रश्नार्थक विशेषणे असे म्हणतात.
(ही विशेषणे माहिती सांगतात ते त्या त्या नामाबद्दल पाठोपाठ आले पाहिजे, नाहीतर त्यांना प्रश्नार्थक सर्वनामे असे म्हणतात.)
उदाहरणार्थ :
Whose pen is this ?
Which way did he go ?
What subjects do you learn?
सामान्यत: Whose चा उपयोग व्यक्तीच्या संदर्भात केला जातो.
What हे सर्वसाधारण अर्थाने व बहुधा वस्तूंच्या संदर्भात वापरतात.
Which चा उपयोग निवड करण्याकरिता केला जातो.म्हणजेच दोन किंवा अनेक यांपैकी कोणता ?
उदाहरणार्थ :
1. What time is it now ?
2. Which book is yours ?
प्रश्नार्थक विशेषणे प्रश्नार्थक सर्वनामे म्हणूनही वापरतात.
----------
६.परिणामदर्शक विशेषणे (Emphatic Adjectives) :
परिणाम दर्शविण्यासाठी नामापूर्वी जे शब्द वापरले जातात त्यांना परिणामदर्शक विशेषणे असे म्हणतात. ठामपणे प्रतिपादन करून परिणाम साधण्यासाठी यांचा वापर करतात.
उदाहरणार्थ :
That is his own story.
This is a very small book.
I saw with my own eyes.
---------
७.संबंधदर्शक विशेषणे किंवा स्वामीत्वदर्शक विशेषणे ( Possessive Adjectives) :
पुरूषवाचक सर्वनामांची षष्ठी विभक्तीची रूपे संबंधदर्शक किंवा स्वामित्वदर्शक विशेषणे म्हणून वापरतात. ही विशेषणे स्वामित्व किंवा मालकी दाखवितात.
उदाहरणार्थ :
my book, our house, their teacher etc.
my, our, your, his, her, its, their.
वस्तूचा संबंध कोणाशी आहे किंवा वस्तू कोणाच्या मालकीची आहे हे या प्रकारच्या सर्वनामांमुळे किंवा विशेषणांमुळे कळते. नामापूर्वी वापरतात आणि नामाचा गुणवाचक शब्द म्हणून उपयोग करतात.
उदाहरणार्थ :
My pen is in the bag.
All my valuable pots broke that day.
वरील वाक्यात My चा उपयोग विशेषणाप्रमाणे केलेला आहे आणि त्यामुळे पेन कोणाचा आहे हे समजते. म्हणजेच वस्तूची मालकी ज्याच्याकडे आहे त्या व्यक्तीविषयी माहिती सांगितली जाते, वस्तूविषयी नाही.
नाम एकवचनी असो अगर अनेकवचनी असो, या प्रकारच्या विशेषणाच्या रूपात बदल होत नाही.
--------
८.विभाजक विशेषणे ( ऊळीींीळर्लीींर्ळींश अवक्षशलींर्ळींशी) :
व्यक्ती किंवा वस्तू यांचा प्रत्येकाचा वेगळा उल्लेख करण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या विशेषणाला विभाजक विशेषण असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ :
Each boy must give his note book.
Every word of his story is true.
I can write with either hand.
Neither newspaper gives the complete information.
ही चारही विभाजक विशेषणे एकवचनी असून त्यांच्या वापरानंतर एकवचनी क्रियापद येते.
विभाजक विशेषणे सर्वनाम म्हणूनसुध्दा वापरतात.
--------
९. उद्गारवाचक विशेषणे (Exclamatory Adjectives) :
उद्गारवाचक विशेषण म्हणून Whatचा उपयोग करतात.
उदाहरणार्थ :
What an idea !
What an interesting book this is !
उद्गारार्थी वाक्यात वरील प्रमाणे उपयोग करतात.
---------
१०.विशेष विशेषणे ( Proper Adjectives) :
विशेषनामाच्या साहाय्याने तयार झालेल्या विशेषणांना विशेष विशेषणे असे म्हणतात. व्यक्ती किंवा वस्तू यांचे वर्णन करण्याकरिता / वैशिष्ट्य सांगण्याकरिता विशेषण म्हणून विशेष नामाचे वापर वापरतात.
अर्थातच अशा विशेष नामाचे आद्याक्षर Capital असते.
उदाहरणार्थ :
Indian coffee.
Chinese traveller.
Japanese art.
American machinery.
---------
विशेषणाची रूपे :
विशेषणाची तर-तम भाववाचक रूपे होतात आणि तुलना करताना ती वापरतात.
उदाहरणार्थ :
Ram is wise.
Vineet is wise.
Komal is wise.
जरी वरील वाक्यात सांगितलेल्या सर्व व्यक्ती Wise (शहाण्या ) असल्या तरी त्या सारख्याच प्रमाणात शहाण्या (Wise) असतील असे नाही. तर-तम भाव आपल्याला त्यांच्या शहाणपणाचे ( Wisdom ) प्रमाण सांगतो व त्यांच्यात शहाणपणातील फरक दर्शवितो.
१.सामान्यत : मूळ रूपास er जोडून तर भाववाचक आणि est जोडून तम भाववाचक रूपे बनतात.
उहारणार्थ :
मुळ रुप - तर भाव - तम भाव
Positive - Comparative - Superlative
clever - cleverer - cleverest
tall - taller - tallest
long - longer - longest
strong - stronger - strongest
rich - richer - richest
२.परंतु मूळ रूपाच्या शेवटी (e) असेल तर er च्या ऐवजी फक्त r लावतात आणि est च्या ऐवजी फक्त st लावतात.
उहारणार्थ :
मुळ रुप - तर भाव - तम भाव
Positive - Comparative - Superlative
brave - braver - bravest
large - larger - largest
wise - wiser - wisest
noble - nobler - noblest
fine - finer - finest
३.मूळ रूपामध्ये शेवटी व्यंजन असेल व त्यापूर्वी स्वर असेल तर शेवटच्या व्यंजनाची द्विरुक्ती (डबल) होते.
उहारणार्थ :
मुळ रुप - तर भाव - तम भाव
Positive - Comparative - Superlative
big - bigger - biggest
hot - hotter - hottest
thin - thinner - thinnest
fat - fatter - fattest
red - redder - reddest
४.मूळ रूपाच्या शेवटी y असेल आणि त्यापूर्वी व्यंजन असेल तर y चा i होतो. परंतु y पूर्वी स्वर असेल तर y तसाच राहतो.
उहारणार्थ :
मुळ रुप - तर भाव - तम भाव
Positive - Comparative - Superlative
happy - happier - happiest
busy - busier - busiest
lazy - lazier - latiest
early - earlier - earliest
heavy - heavier - heaviest
grey - greyer - greyest
५.दोन अवयव (Syllable) असलेल्या बहुतेक विशेषणांचे आणि दोनपेक्षा जास्त अवयव असलेल्या सर्वांचे तर-भाववाचक रूप मूळ रूपापूर्वी more आणि तम-भाववाचक रूप मूळ रूपापूर्वी most वापरून करतात.
उहारणार्थ :
मुळ रुप - तर भाव - तम भाव
Positive - Comparative - Superlative
beautiful - more beautiful - most beautiful
interesting - more interesting - most interesting
faithful - more faithful - most faithful
active - more active - most active
difficult - more difficult - most difficult
६.वरील नियमास अपवाद असणारी, कोणत्याही नियमात न बसणारी, अशी तर-तम भाववाचक स्वतंत्र रूपे.
उहारणार्थ :
मुळ रुप - तर भाव - तम भाव
Positive - Comparative - Superlative
good - better - best
bad - worse - worst
many - more - most
little - less - least
fat - farther - farthest
७. आणखी काही विशेषणाची तर-तम भाववाचक रूपे खालील प्रमाणे :
उहारणार्थ :
मुळ रुप - तर भाव - तम भाव
Positive - Comparative - Superlative
bold - bolder - boldest
bright - brighter - brightest
deep - deeper - deepest
fast - faster - fastest
high - higher - highest
near - nearer - nearest
poor - poorer - poorest
quick - quicker - quickest
short - shorter - shortest
slow - slower - slowest
small - smaller - smallest
weak - weaker - weakest
young - younger - youngest
dense - denser - densest
fierce - fiercer - fiercest
pure - purer - purest
ripe - riper - ripest
true - truer - truest
dim - dimmer - dimmest
sad - sadder - saddest
slim - slimmer - slimmest
wet - wetter - wettest
dirty - dirtier - dirtiest
dry - drier - driest
easy - easier - easiest
funny - funnier - funniest
holy - holier - holiest
jolly - jollier - jolliest
lovely - lovelier - loveliest
pretty - prettier - prettiest
silly - sillier - silliest
dangerous - more dangerous - most dangerous
honest - more honest - most honest
useful - more useful - most useful
fur - further - furthest
hind - hinder - hindmost
ill - worse - worst
in - inner - inmost or innermost
late - latter or later - latest or last
old - older or elder - oldest / eldest
out - outer or utter - utmost or uttermost
up - upper - uppermost
top - topper - topmost.
#English #Grammar in Marathi
#इंग्रजी #व्याकरण मराठीत.
*टिप :या वेबसाईट वरील कंटेंट किंवा माहिती ही केवळ शिक्षण किंवा ऐज्यूकेशनल वापरासाठी आहे, तरी याचा कुठेही कायदेशीर कारवाई करीता वापर करु नये तसेच या मध्ये काही चुका आढळल्यास त्यासाठी प्रकाशक किंवा वेबसाईट चे मालक जबाबदार असणार नाहीत, चुका निदर्शनास आणून दिल्यास सुधारण्याचा प्रयत्न केला जाईल.