२२. नाम वाक्य, विशेषण वाक्य व क्रियाविशेषण वाक्य :
English Grammar in Marathi
२२. नाम वाक्य, विशेषण वाक्य व क्रियाविशेषण वाक्य :
(Noun Clause, Adjective Clause and Adverb Clause)
गौण वाक्य (Subordinate Clause) तीन प्रकार पडतात.
१. नाम वाक्य (Noun Clause) :
अनेक वाक्यांच्या समुहामध्ये जे वाक्य नामाचे कार्य करते त्यान नाम वाक्य Noun Clause असे म्हणतात. नाम वाक्य Noun Clause चे कार्याप्रमाणे पुढील भाग पडतात.
१. The subject of the verb :
वाक्यात हे गौण वाक्य क्रियापदाशी संबंधित वाक्याचा कर्ता म्हणून कार्य करतो म्हणून त्यास Noun clause : The subject of the verb असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ :
What John said was true.
या मिश्र वाक्यात What John said हे गौण वाक्य कत्र्याचे कार्य करते.
२. The object of a transtive verb :
वाक्यात हे गौण वाक्य सकर्मक क्रियापदाच्या कर्माच्या ठिकाणी कर्माचे कार्य करते त्यास Noun clause : The object of a transtive verb असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ :
I do not know when he will return.
वरील वाक्यात क्रियापदाला काय असा प्रश्न विचारला असता when he will return हे उत्तर मिळते. या वाक्यात when he will return हे गौण वाक्य कर्माचे काम करते.
३. The object of the preposition :
वाक्यात हे गौण वाक्य शब्दयोगी अव्ययाचे कर्म म्हणून कार्य करते.
उदाहरणार्थ :
There is no meaning in what a Arun says.
वरील वाक्यात in हे शब्दयोगी अव्यय आहे व what a Arun says हे त्याचे कर्म आहे. या वाक्यात what a Arun says हे गौण वाक्य शब्दयोगी अव्ययाच्या कर्माचे काम करते.
४. Noun clause in a position to noun or pronoun :
वाक्यात हे गौण वाक्य नाम अथवा सर्वनाम यांचे कार्य करते.
उदाहरणार्थ :
It was unfortunate that you were absent.
या ठिकाणी It was unfortunate हे मुख्य वाक्य आहे व that you were absent हे गौन वाक्य नामा ऐवजी वापरलेले आहे.
It is certain that Hari will pass.
या ठिकाणी It is certain हे मुख्य वाक्य आहे व that Hari will pass हे गौण वाक्य आहे हे सुरवातीला असलेल्या It या सर्वनामाचे स्पष्टीकरण देते.
५. The complement of the verb :
वाक्यात हे गौण वाक्य क्रियापदाला पूरक म्हणून कार्य करते.
उदाहरणार्थ :
This is what Arvind said.
येथे what Arvind said हे गौण वाक्य ळी या क्रियापदाचा अर्थ पूर्ण करते.
सामान्यत : to be, to become, to seem, to appear, to look (दिसणे या अर्थी), to grow, to take इत्यादी क्रियापदांना पूरक लागते.
६. Object of a present participle :
वाक्यात हे गौण वाक्य प्रेझेंट पार्टिसिपलचे कर्म म्हणून कार्य करते.
उदाहरणार्थ :
Thinking (that it would rain) Hari did not go out.
वरील वाक्यात that it would rain ho Thinking या प्रेझेंट पार्टिसिपलचे कर्माचे कार्य करते.
७. Object of an infinitive :
वाक्यात हे गौण वाक्य अनियमित मूळ रुपाचे कर्माचे कार्य करते.
उदाहरणार्थ :
He wanted to study (what great men did).
वरील वाक्यात what great men did हे या to study (infinitive) अनियमित मूळ रुपाचे कर्म आहे.
--------------
२. विशेषण वाक्य (Adjective Clause) :
मिश्र वाक्यातील विशेषण वाक्य हे विशेषणाचे कार्य करते आणि मुख्य वाक्यातील एखाद्या नामाविषयी अथवा सर्वनामाविषयी अधिक माहीती सांगते.
१. संबंधी सर्वनाम किंवा संबंधी क्रियाविशेषण यांने सुरु होणारे विशेषण वाक्य.
उदाहरणार्थ :
The poet, (who wrote Ramayana), was great.
वरील वाक्यात कंसातील गौण वाक्य The poet या नामा विषयी अधिक माहिती सांगते म्हणून हे विशेषण वाक्य होय.
He (that talks too much) is sure to fall.
वरील वाक्यात He is sure to fall हे मुख्य वाक्य आहे व that talks too much हे वाक्य He या सर्वनामाविषयी अधिक माहिती सांगते.
२. As ने सुरु होणारा Clause जर Adjective Clause व्हावयाचा असेल तर त्या Clause च्या मागे such हा शब्द आला पाहिजे.
उदाहरणार्थ :
Read such books as are instructive.
वरील वाक्यात As ने सुरु होणारा clause Adjective Clause आहे. कारण त्या पाठीमागे such हा शब्द आला आहे.
३. But चा संबंधी सर्वनाम म्हणून वाक्यात उपयोग होतो, त्यावेळी But चा अर्थ who not, what not असा होतो. But च्या आगोदर नकारार्थी विधान येते परंतु होकारार्थी विधान असल्यास त्यात hardly or scarcely हे शब्द येतात.
उदाहरणार्थ :
There was not a student on the play-ground but cheered the players.
येथे but चा अर्थ who not असा होतो.
There is no rose but has thorns.
येथे but चा अर्थ which not or which no असा होतो.
There was hardly a pupil but was shocked at the sad news.
या वाक्यात but च्या आगोदरचे वाक्य होकारार्थी आहे, परंतु तेथे hardly शब्द आलेला आहे.
४. एखाद्या संबंधी सर्वनामाच्या पाठीमागे than हे शब्दयोगी अव्यय वापरले असता than चा Adjective Clause असतो अशा वेळी whom or which हे शब्द येतात व तुलना दर्शविणारा शब्द than नंतर येतो.
उदाहरणार्थ :
Kalidas a poet than whom India knowns no greater poet in Sanskrit.
Rose is a flower than which a lovelier flower is not found in Nature's garden.
वरील वाक्यात than ने जोडलेले Adjective clases अनुक्रमे poet and flower यांच्या विषयी अधिक माहिती सांगतात.
५. कित्येक वेळा who, that, which ही गुप्त असतात.
उदाहरणार्थ :
There was not a boy in the class could answer the question.
येथे who हे संबंधी सर्वनाम गुप्त आहे.
Eat all you can.
येथे that हे संबंधी सर्वनाम गुप्त आहे.
Where is the book he left for me.
येथे which हे संबंधी सर्वनाम गुप्त आहे.
-----------
३. क्रियाविशेषण वाक्य (Adverb Clause) :
क्रियाविशेषण वाक्य हे गौन वाक्य आहे व ते क्रियापदाचे कार्य करते. तेव्हा मुख्य वाक्यातील एखादे क्रियापद, विशेषण अथवा क्रियाविशेषण यांच्याविषयी ते अधिक माहिती सांगते.
याचे उपप्रकार पुढील प्रमाणे :
१. Adverb clause of time :
when, whenever, while, after, before, since, as इत्यादी उभयान्वयी अव्ययांनी Adverb clause of time ची सुरवात होते.
उदाहरणार्थ :
I will do it when I think fit.
या वाक्यात I will do it हे मुख्य वाक्य आहे. तू केव्हा काय करशील ? या प्रश्नास जेव्हा मला वाटेल तेव्हा उत्तर मिळते म्हणून when I think fit ho Adverb clause of time आहे.
२. Adverb clause of place :
where, whereever, when, whether इत्यादी उभयान्वयी अव्ययांनी Adverb clause of place ची सुरुवात होते.
उदाहरणार्थ :
I have put it where I can find it again.
या वाक्यात I have put it हे मुख्य वाक्य आहे, मी कोठे ठेविले या प्रश्नास जेथे मला सापडू शकेल तेथे हे उत्तर मिळते म्हणून where I can find it again हे Adverb clause of place आहे.
३. Adverb clause of purpose :
That, let इत्यादी उभयान्वयी अव्ययांनी Adverb clause of purpose ची सुरुवात होते.
उदाहरणार्थ :
I die that India may live.
या वाक्यात I die हे मुख्य वाक्य आहे व मी मरण्यापाठीमागे हेतु कोणता भारत जगावे असे उत्तर मिळते म्हणून that India may live हे Adverb clause of purpose आहे.
४. Adverb clause of reason :
because, as, since, that इत्यादी उभयान्वयी अव्ययांनी Adverb clause of reason ची सुरुवात होते.
उदाहरणार्थ :
I did it because I wanted to.
या वाक्यात I did it हे मुख्य वाक्य आहे व मी का केले या प्रश्नास मला हवे होते असे उत्तर मिळते म्हणून because I wanted to हे Adverb clause of reason आहे.
५. Adverb clause of condition :
if, whether, unless इत्यादी उभयान्वयी अव्ययांनी Adverb clause of condition ची सुरुवात होते.
उदाहरणार्थ :
It it rains we shall stay at home.
या वाक्यात we shall stay at home हे मुख्य वाक्य आहे व आपण घरी कधी थांबू या प्रश्नास पाऊस आला तर असे उत्तर मिळते म्हणून If it rains हे Adverb clause of condition आहे.
६. Adverb clause of result :
that या उभयान्वयी अव्ययाने Adverb clause of result सुरुवात होते व मुख्य वाक्यात so or such येते.
उदाहरणार्थ :
So good a man is he that all respect him.
या वाक्यात So good a man is he हे मुख्य वाक्य आहे व तो माणूस किती चांगला आहे या प्रश्नास तो इतका चांगला आहे की सारेजण त्यास मान देतात हे उत्तर मिळते म्हणून that all respect him हे Adverb clause of result आहे.
७. Adverb clause of comparision of degree (comparative) :
that या उभयान्वयी अव्ययाने अथवा as या संबंधी सर्वनामाने Adverb clause of comparision of degree ची सुरुवात होते.
उदाहरणार्थ :
Kashmir is more beartiful than any other part of India.
या वाक्यात Kashmir is more beartiful हे मुख्य वाक्य आहे व काश्मीर हे कशापेक्षा अधिक सुंदर आहे या प्रश्नास भारतातल्या कोणत्याही भागापेक्षा हे उत्तर मिळते म्हणून than any other part of India हे Adverb clause of comparision of degree आहे.
८. Adverb clause of contrast of concession :
though, although, evenif इत्यादी उभयान्वयी अव्ययांनी Adverb clause of contrast of concession ची सुरुवात होते.
उदाहरणार्थ :
Though I am poor I am honest.
या वाक्यात हे मुख्य वाक्य आहे व मी प्रामाणिक आहे (यात विशेष काय) या प्रश्नास जरी मी गरीब असलो तरी असे उत्तर मिळते म्हणून Though I am poor हे Adverb clause of contrast of concession आहे.
#English #Grammar in Marathi
#इंग्रजी #व्याकरण मराठीत.
*टिप :या वेबसाईट वरील कंटेंट किंवा माहिती ही केवळ शिक्षण किंवा ऐज्यूकेशनल वापरासाठी आहे, तरी याचा कुठेही कायदेशीर कारवाई करीता वापर करु नये तसेच या मध्ये काही चुका आढळल्यास त्यासाठी प्रकाशक किंवा वेबसाईट चे मालक जबाबदार असणार नाहीत, चुका निदर्शनास आणून दिल्यास सुधारण्याचा प्रयत्न केला जाईल.